بخش هماتولوژی
سوپروایزر آزمایشگاه هماتولوژی
خانم زهرا فلاح شجاعی
هماتولوژی:
بخش هماتولوژی از مهمترین و مجهزترین بخشهای این آزمایشگاه است. در این بخش با حضور پرسنل مجرب و دستگاههای پیشرفته دقیقترین جوابهای آزمایش به مراجعین و پزشکان محترم ارائه میشود. لازم به ذکر است که قبل از انجام آزمایشها در هر شیفت کاری در ابتدا خون کنترل استاندارد به دستگاهها داده و با توجه به نتایج آن پس از اطمینان از صحت، کار با دستگاهها و محلولها شروع میشود. همچنین، این بخش در کنترل کیفیهای دورهای داخل آزمایشگاهی، بین آزمایشگاهی و خارجی نتایج قابل قبولی ارائه کرده است. بخش هماتولوژی به تجهیزات مربوط به آزمایشهای خون شناسی و انعقادی مجهز بوده و تشخیص انواع سلولها با دستگاههای شمارنده سلولی قابل انجام است. علاوه برآن، با بهرهگیری از بهترین و پیشرفتهترین دستگاههای کواگلومتر، آزمایشهای مربوط به فاکتورهای انعقادی و هموفیلی انجام میشود. سادهترین و مهمترین آزمایش این بخش شمارش سلولهای خونی میباشد و بررسی مورفولوژی سلولهای خونی جهت تشخیص انواع کمخونیها، بدخیمیها و… میباشد. در این بخش میتوان بیماران هموفیلی و تالاسمی را مورد تشخیص قرار داد. که از مهمترین اینها میتوان شمارش پلاکتها، بررسی شکل و اندازه آنها را برشمرد که در مورد بیماران هموفیلی یا اختلالات پلاکتی کمک شایانی به تشخیص میکند.
در بخش الکتروفورز آزمایشگاه با استفاده از روش Capillary تستهای الکتروفورز برایprotein , hemoglobin و urine انجام میشود. نظرات و تشخیص نهایی برای بیماران توسط مسئول فنی آزمایشگاه شخصا بررسی میگردد.
از آزمایشات انجام شده در این بخش می توان به آزمایش HbA1c ، آزمایش الکتروفورز هموگلوبین و … نام برد.
آزمایش HbA1c یا آزمایش قند دراز مدت چیست؟
درباره دیابت
بیماری دیابت بر اثر قطع تولید انسولین و یا عدم کارکرد مناسب آن در بدن به وجود میآید. انسولین هورمونی است که مواد غذایی قندی و نشاسته و… را در بدن به انرژی تبدیل مینماید. تاکنون علت بروز این بیماری کشف نشده است ولی گمان میرود که زمینه مساعد ژنتیکی و عوامل محیطی همچون چاقی و بیتحرکی در ابتلا به این بیماری نقش موثری داشته باشد. درکشور ما، حدود ۴ میلیون نفر (کودک و بزرگسال) به دیابت مبتلا هستند، ولی متاسفانه تعداد اندکی از این افراد از دیابت خود آگاه هستند و یا به کنترل صحیح و دقیق قند خون میپردازند.
پزشک متخصص میتواند با آزمایش قند خون ناشتا(FBS) و یا قند خون دو ساعت(OGTT) ، که معیاری از عملکرد لوزالمعده و ترشح انسولین را بدست میدهند، تعیین کند که آیا شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و یا به طور کامل به دیابت مبتلا گشته اید. در صورتی که آزمایش قند خون ناشتای شما، عددی بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد نشانگر آن است که شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و چنانچه این رقم ۱۲۶ یا بیشتر از آن باشد بیانگر ابتلای کامل دیابت است. در آزمایش قند خون دو ساعته، ابتدا به صورت ناشتا و سپس دو ساعت بعد از نوشیدن یک محلول نسبتا غلیظ قندی، میزان گلوکز موجود در خون شما اندازه گیری میشود. چنانچه نتیجه این آزمایش عددی بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ باشد، بیانگر دیابت پنهان و اگر ۲۰۰ یا بیشتر از آن باشد، ابتلایتان به دیابت را نشان میدهد.
انواع دیابت
- دیابت : Primary شامل نوع I II, و MODY میباشد
- دیابت Secondary : عواملی که باعث کاهش انسولین پانکراس میشوند ( پانکرانیت و آمیلوئیدوز)
- دیابت بارداری: در (۱۰%-۲) حاملگی ها رخ میدهد
دیابت (۱۰%-۸) جمعیت را در گیر میکند که ۱۰% DMI و ۹۰% DMII میباشد. سرعت افزایش دیابت II بسیار بیشتر از I است که علت آن احتمالا شیوع چاقی و کاهش میزان تحرک و افزایش سن جوامع است.
- دیابت MODY : افراد چاقی هستند که در آنها ترشح انسولین از سلولهای β پانکراس دچار اختلال است و برخی به قرص پاسخ میدهند ولی در سن پایین مبتلا میشوند AD)) که مکانیسم آن افزایش مقاومت به انسولین است.
- دیابت تاخیر اتوایمیون در بزرگسالان: افرادی که تمام خصوصیات DMII را دارند. اغلب کمتر از ۵۰ سال و BMI طبیعی یا کمی بالا و سابقه شخصی یا خانوادگی به سایر بیماریهای خود ایمنی دارند (اتو آنتی بادی ICA وجود دارد)
آزمایش هموگلوبین A1c چیست؟
تست آزمایشگاهی سادهای که میانگین میزان قند موجود در خون فرد را در ۳ ماه گذشته نشان میدهد. آزمایش هموگلوبین A1c نشان میدهد که قند خون فرد مبتلا به دیابت در طول این مدت به میزان نرمال نزدیک بوده یا از میزان نرمال بالاتر است. با این روش پزشک معالج شما، قادر به بررسی کیفیت کنترل قند خون شما میباشد.
چه کمیتی در این آزمایش اندازهگیری می شود؟
قندی که در جریان خون وجود دارد تمایل به اتصال به هموگلوبین (هموگلوبین مسئول حمل اکسیژن در خون است) در گلبول قرمز دارد این فرایند گلیکوزیلیشن (glycosylation) نامیده میشود. قند متصل شده به هموگلوبین در طی مدت ۱۲۰ روز عمر گلبول قرمز همچنان به هموگلوبین باقی میماند. تحقیقات نشان داده است، هر چه میزان هموگلوبین A1c پائینتر باشد احتمال ابتلا به عوارض بینایی، کلیوی و اعصاب انتهایی در بیماران دیابتی کمتر است.
مزایا و امتیازات A1c:
برای این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست و در هر ساعتی از روز میتوان نمونهگیری را انجام داد.
در چه شرایطی نیاز به انجام این آزمایش وجود دارد؟
تمام افراد مبتلا به دیابت حداقل دو بار در سال باید این آزمایش را انجام دهند چنانچه تغییری در نحوه درمان بیمار توسط پزشک معالج صورت گیرد و یا چنانچه برای مدتی طولانی مقدار قند خون بیمار بالا باشد دفعات انجام این آزمایش بالا میرود و باید هر سه ماه یکبار انجام شود.
انجام آزمایشات روتین اندازهگیری قند خون بوسیله دستگاههای قند سنج توسط خود بیمار، میزان قند خون را در همان زمان آزمایش نشان میدهد این موضوع کمک بزرگی برای انتخاب نوع و مقدار غذا، میزان فعالیت فیزیکی و میزان داروی مورد نیاز بیمار میباشد. همچنین با اندازهگیری های روزانه بیمار متوجه خواهد شد که در چه ساعاتی از شبانه روز قند خونش خیلی بالا یا خیلی پایین است و میتواند برای تنظیم داروی بیمار، توسط پزشک موثر باشد. اندازهگیری قند خون بصورت روتین با دستگاههای قند سنج در واقع کنترل قند خون در همان زمان آزمایش است در حالیکه آزمایش هموگلوبین A1c تصویر جامعی از کنترل قند خون در سه ماهه گذشته را به ما نشان میدهد و برای پزشک نمایشگر موفقیت یا عدم موفقیت بیمار در کنترل قند خون میباشد. قابل ذکر است که در بیماران تالاسمی آنمی همولیتیک و اورمی تزریق اخیر خون باید به جای A1c از پره آلبومین گلیکوزیله استفاده کرد ( این آزمایش مقدار قند خون ۲ هفته قبل را نشان میدهد)
نتایج آزمایش هموگلوبین A1c چه معنایی دارد؟
برای افراد مبتلا به دیابت میزان هموگلوبین A1c باید کمتر از ۷ باشد تحقیقات نشان داده است که هر چه نتیجه آزمایش هموگلوبین A1c به عدد ۷ نزدیکتر باشد احتمال ابتلا فرد به عوارض و مشکلات دیابت نظیر ناراحتیهای بینایی، کلیوی، اعصاب کمتر است. نتیجه آزمایش هموگلوبین A1cبا اندازهگیری قند خون روزانه در افرادی که قند خون آنها بالا است مرتبط است اما در افرادی که نتیجه آزمایش هموگلوبین A1c آنها کمتر از ۷ باشد قند خون روزانه اشان (قبل از غذا) در طول سه ماه گذشته بندرت بالای ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خواهد بود و از سوی دیگر حداقل قند خون آنها کمتر از ۶۰ تا ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر نخواهد بود. چگونه افراد مبتلا به دیابت میتوانند هموگلوبین A1c کمتر از ۷ داشته باشند. اگر بخواهید دیابت را تحت کنترل در آورید لازم است که برنامه غذایی صحیح و منظمی را رعایت کنید، برنامه ورزشی منظمی را دنبال کنید و داروهای خود را بطور منظم با هماهنگی با پزشک معالجتان مصرف کنید. در ضمن اندازهگیری روتین قند خون و مشورت با پزشک از ضروریات است.
عواملی نظیر: خوردن بیش از حد، خوردن غذاهایی که برای افراد دیابتی توصیه نمی شود، نداشتن فعالیت فیزیکی، استرس، نیاز به تغییر دارویی، عفونتها و بیماریها، سبب بالا رفتن نتیجه آزمایش هموگلوبین A1c میشود. با این وجود در صورت بالا بودن نتیجه آزمایش هموگلوبین A1c، بیمار باید تحت بررسی قرار گرفته و برنامه منظم تغذیهای، ورزش و دارویی جدیدی دریافت کند.
هدف از اندازه گیری A1c:
هدف این است که غلظت قند خون فرد دیابتی را در دامنه طبیعی یا نزدیک به آن حفظ کند که این امر به کاهش عوارض مزمن افزایش قند خون کمک میکند. این عوارض شامل آسیب پیشرونده به اعضای بدن مانند کلیهها، چشمها، سیستم قلبی عروقی و اعصاب است. این آزمایش نشان دهنده قند خون تا ۳ ماه گذشته است پس به بیمار و پزشک کمک میکند که غلظت قند خون را راحتتر کنترل کند.
تست غربالگری دیابت نوع ۲:
پره دیابت:
اهمیت شناسایی و تشخیص افراد پره دیابت به علت پیشگیری از بیماری دیابتی است که عوارض جدیتری در پیش دارد.
پره دیابت چیست؟
سطح گلوکز خون که از میزان طبیعی و نرمال بالاتر است و به اندازهای نیست که نشان دهنده دیابت باشد.
A1C=5.7-6.4%
IFG=110-125 mg/dl پس از ۷ ساعت ناشتایی
IGT=140-199 mg/dl (tolerance impaired glucose)
دو ساعت پس از خوردن ۷۵ گرم پودر گلوکز به جای صبحانه
(اگر قند خون ناشتا بین صد و ده تا صد و بیست و پنج میلی گرم در دسی لیتر باشد شما به نوعی پیش دیابت که اختلال تحمل گلوکز(impaired fasting glucose) IFG نام دارد مبتلا هستید و تفسیر آن احتمال ابتلا به دیابت نوع ΙΙ است اما هنوز به آن مبتلا نشدهاید. مقادیر صد و بیست و شش میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر چنانچه با نتیجۀ تکرار آزمایش در روز دیگری تائید شود به معنی ابتلا به دیابت است)
تشخیص پره دیابت چگونه است؟
با آزمایشات OGTT, FBS, HbA1C
چه افرادی باید تحت آزمایشات (غربالگری) تفکیکی برای دیابت قرار گیرند (بزرگسالان):
BMI≥۲۵ kg/ m2 |
HDl<35 mg/dl |
Tg>250 mg/dl |
HbA1C≥۵٫۷ % |
- زنانی که کیست تخمدان دارند(polycystic ovary syndrome)
- افراد کم تحرک
- افرادی که سابقه دیابت دیابت در خانواده دارند
- سن بالای ۴۵ سال بدون موارد ذکر شده بالا
- افرادی که سابقه بیماری قلبی عروقی مثل CVA دارند
اگر طی آزمایشات بالا تشخیص قند خون نرمال گزارش شد. افراد باید هر سه سال یکبار مجددا قند خونشان را جهت بررسی دیابت چک کنند.
بچه ها:
(اضافه وزنBMI) بالای صدک ۸۵ از نظر سن و جنس، وزن برای قد ۸۵%، افزایش ۱۲۰% ایده آل برای قد، سابقه دیابت نوع ۲ در بستگان درجه ۱و۲، وزن هنگام تولد، تاریخچه دیابت بارداری مادر در طول بارداری، بلوغ زودرس یا سن ۱۰ سالگی بلوغ، علائم مقاومت به انسولین (آکانتوزیس نیگرکانس- فشار خون- اختلالات چربی)، کودکان نارس
درمان در افراد پره دیابت؟
کاهش وزن، تغذیه صحیح و فعالیت بدنی مناسب
اندازه گیری مقاومت به انسولین
اگر شما از یک فرد معمولی در خیابان بخواهید در بازی کلمات با دیابت شرکت کند، کلمه چاقی را زودتر از آنچه انتظار دارید به زبان میآورد. ارتباط بین چاقی و دیابت نوع ۲ بخوبی شناخته شده است با این حال تمام افراد چاق به دیابت مبتلا نیستند و همهی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ چاق نیستند. باتوجه به آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها در آمریکا، صد میلیون نفر در آمریکا هم اکنون در ردهی افراد چاق با نمایهی بدنی ۳۰ یا بالاتر قرار میگیرند، همچنین CDC گزارش کرده است که حدود ۸۰ میلیون نفر آمریکایی به انسولین مقاوم هستند و از آنجائیکه مقاومت به انسولین زمینه ساز ابتلا به دیابت است بنظر میرسد دو آمار ارائه شده از یکدیگر حمایت میکنند.
با این حال این ارتباط همیشگی نیست زیرا ۱۲ درصد از افرادیکه به انسولین مقاوم هستند، لاغر میباشند، محققان میگویند: برای شناسایی افراد در معرض خطر دیابت نه تنها افراد دارای اضافه وزن را باید در غربالگری شرکت داد بلکه راه اصلی برای شناسایی افراد در معرض خطر، اندازهگیری مقاومت به انسولین در همهی افراد است.
تشخیص زود هنگام مقاومت به انسولین تأثیر بسیار زیادی بر روی پیش آگهی دراز مدت دیابت در بیماران دارد و به بیماران برای جلوگیری از بروز دیابت کمک میکند. اما پنجرهی زمانی تشخیص مقاومت به انسولین اغلب از دست میرود. آزمونهای استاندارد مانند درصد هموگلوبین A1C یا مقدار گلوکز ناشتا همیشه نمیتوانند مشکل را پیش از رسیدن به مرحلهی نهایی تشخیص دهند تا فرد فرصت کافی برای جلوگیری از ابتلا به دیابت و انجام اقدامات پیشگیرانه را داشته باشد.
مقاومت به انسولین چگونه آغاز می شود؟
مقاومت به انسولین یک بیماری متابولیک است که باعث میشود سلولهای بدن به مقادیر بالاتری از انسولین (بیش از مقدار طبیعی) برای تبدیل گلوکز به انرژی احتیاج داشته باشند. علاوه برداشتن استعداد به دیابت، افراد مقاوم به انسولین ممکن است از مشکلات دیگری رنج ببرند که شامل افزایش فشار خون، بالا رفتن کلسترول، بیماری قلبی، سندرم پلی کیستیک تخمدان (PCOS- یکی از علل اصلی ناباروری) میباشد.
هنگامیکه فردی مقاوم به انسولین میشود برای انجام کاری مشابه با یک فرد طبیعی، نیاز بیشتری به انسولین دارد، آنچه که اتفاق میافتد این است هنگامیکه بدن، مقاومت به انسولین را تشخیص میدهد، پانکراس مقدار بیشتری انسولین تولید میکند و تا زمانیکه پانکراس مقادیر بیشتر و بیشتری انسولین تولید میکند فرد به دیابت مبتلا نمیشود.
۴۰ درصد از افراد مبتلا به مقاومت به انسولین در سلولهای بتای خود دچار نقص هستند و این موضوع از تولید انسولین فراتر از یک سطح معین جلوگیری میکند. حداکثر انسولین ترشح شده، برای هر فردی متفاوت است اما در نهایت پانکراس به این ماکزیمم خروجی انسولین میرسد و پس از آن ترشح انسولین کاهش مییابد و در طول زمان این افراد برای مقابله با مشکل قند اضافهی موجود در خون خود به دارو شامل تزریق انسولین نیازمند میشوند.
محققان مقاومت به انسولین آموختهاند که افزایش مقدار اسیدهای چرب و التهاب حاصل از چاقی سبب میشود سلول برای انجام همان کار نیاز به مقادیر بیشتری انسولین داشته باشد. کاهش وزن و افزایش فعالیت فیزیکی میتواند به کاهش نیاز به انسولین کمک کند اما زمینه ژنتیکی مقاومت به انسولین خارج از کنترل فرد است. موضوع مقاومت به انسولین درافراد لاغر نشان میدهد که نقص ژنتیکی سلولهای بتا در این گروه بسیار زیاد است و همین موضوع آنها را به مقاومت به انسولین مستعد میکند.
علاوه براین، در برخی از افراد لاغر که به اصطلاح چاق لاغر نامیده میشوند اگر چه ظاهری لاغر دارند اما در حقیقت درصد چربی بدنی آنها در مقایسه با مقدار ماهیچه هایشان بیشتر است. این چربیها ممکن است در بافت ماهیچهای یا در اعماق شکم پنهان شده باشند. این نوع چربی که به چربی احشایی معروف است به سختی قابل مشاهده است و تأثیر تخریبی آن بسیار بیشتر از چربی زیر پوستی است.
بالا بودن نسبت چربی بدن منجر به مقاومت به انسولین میشود حتی اگر نمایهی توده ی بدنی فرد زیر عدد ۳۰ باشد (عددی که مبدا شروع چاقی است).
ابزارهایی برای شناسایی مقاومت به انسولین
پیش دیابت میتواند برای مدت طولانی در بدن شما بدون تحریک علایم ظاهری شایع دیابت (تشنگی مداوم، تکرر ادرار، تاری دید و غیر و..) وجود داشته باشد. روشهای استاندارد تشخیص مقاومت به انسولین یا پیش دیابت، استفاده از آزمایشات تحمل گلوکز خوراکی یا درصد A1C است که غالباً نتیجه اش منفی کاذب است و این به دلیل توانایی فعلی پانکراس فرد برای تولید انسولین به اندازه کافی برای غلبه بر مقاومت به انسولین میباشد. دیابت نوع ۲ به خوبی خود را پنهان میکند غالباً هنگامیکه دیابت در فردی تشخیص داده میشود بیماری از ۵ سال قبل وجود داشته و نبرد بدن برای کنترل آن از قبل آغاز شده است.
خوشبختانه راههای دیگری برای شناسایی مقاومت به انسولین با استفاده از نشانگرهای زیستی در جریان خون بیماران به عنوان بخش طبیعی از معاینات عمومی سالیانه وجود دارد. اطلاعات این نشانگرهای زیستی باید با حالت نرمال مقایسه شود نتیجهی تعیین سلامت فرد یا قرار گرفتن او در مرحلهی پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ خواهد بود.
ابزارهای شناسایی مقاومت به انسولین
- یکی از راههای تشخیص مقاومت به انسولین آزمایش میزان خروجی پانکراس است که به آزمایش “استرس پانکراس” معروف است. این آزمایشات شامل مقدار انسولین قندخون ناشتا میباشد که یک مدل ارزیابی هموستازی (HOMA) است که در آن میزان فعالیت سلولهای بتا و حساسیت به انسولین اندازهگیری میشود و شامل آزمایش C-Peptide و آزمایش پرو انسولین است.
- آزمایشات اندازهگیری هورمونهای لیپیدی نظیر لپتین و ادیپونکتین یکی دیگر از روشهای تشخیص مقاومت به انسولین است. این بیومارکرها میتوانند دیدگاه کاملی را از ارتباط منحصر به فرد متابولیسم چربی و انسولین ارائه دهند.
- آزمایشاتی که کمیت متابولیسم اسیدهای چرب را اندازهگیری میکند و مقدار اسید چرب آزاد شده در بدن بیمار را نشان میدهد. در این آزمایش اندازه و تعداد ذرات و همچنین تعداد متوسط مولکولهای التهابی مشخص میشود.
- آزمایشات اندازهگیری هورمونهای لیپیدی نظیر لپتین و ادیپونکتین یکی دیگر از روشهای تشخیص مقاومت به انسولین است. این بیومارکرها میتوانند دیدگاه کاملی را از ارتباط منحصر به فرد متابولیسم چربی و انسولین ارائه دهند.
افرادی که دارای سابقهی فامیلی ابتلا به دیابت هستند، افرادی که ممکن است چاق نباشند یا دارای ویژگیهایی باشند که نشاندهندهی عدم تعادل متابولیکی بدن آنها است نظیر بالا رفتن کلسترول یا فشارخون جزو افرادی هستند که این آزمایشات را برای تعیین سلامت آنها انجام میدهیم.
این آزمایش میتواند بیمار را از میزان خطر خود برای ابتلا به دیابت نوع ۲ مطلع سازد.
این پیشرفت فوق العاده است زیرا در این زمان فرد میتواند با استفاده از مداخلات گوناگون از جمله رژیم غذایی، ورزش و استفاده از داروی متفورمین از ابتلا به دیابت نوع ۲ جلوگیری کند.
بیمارانی که علاقه مند به انجام چنین آزمایشاتی هستند بهتر است با پزشک خانوادهی خود در این مورد صحبت کنند.
دستگاه کاپیلاری الکتروفورز:
تکنولوژی دستگاه:
الکتروفورزیس در لوله موئینه (Capillary)
با استفاده از خاصیت Electro Osmotic Flow
۱) عدم استفاده از ژل و کاغذ سلولزی و روش های رنگ آمیزی برای انجام الکتروفورزیس
۲) استفاده از جریان الکترو اسموتیک و دتکتور بجای اسکنر و دانسیتومتر
۳) انجام تست با سرعت بالا و تفکیک کلیه باندهای نرمال و غیرنرمال و رسم منحنی و تولید جواب همزمان با جداسازی (در خصوص هموگلوبین الکتروفورز تعداد ۳۸ تست در هر ساعت)
۴) استفاده از کیت بافر به عنوان تنها ماده مصرفی دستگاه
۵) تعریف ۱۵ منطقه هموگلوبین (hemoglobin zone E.P) جهت تفکیک باندهای طبیعی و غیرطبیعی در مناطق مجزا به عنوان مثال تمایز و تفکیک کامل هموگلوبین های S,D,G ، در حالیکه در تمامی روشهای مبتنی بر ژل الکتروفورزیس این هموگلوبینها بر روی یک باند و به صورت همپوشانی میباشند و برای تشخیص نیاز به تستهای تکمیلی دارند.
۶) رسم منحنی و اندازهگیری باندها به صورت اتوماتیک و عدم دخالت کاربر در تصحیح و رسم منحنی و تغییر در مقادیر زیر منحنی
۷) استفاده از نمونه کنترل در ابتدای کار دستگاه جهت کالیبراسیون و بهره گیری از برنامه QC کنترل کیفی
Aliases:
- A1C
- A1c Hemoglobin
- Glycated Hemoglobin
- Glyco HGB
- Glyco-Hb
- Glycosylated Hemoglobin
- HA1C
- HbA1c
- Hemoglobin A1C
- Hemoglobin A1c, Blood
- HgbA1c
آزمایش الکتروفورز هموگلوبین:
هموگلوبین الکتروفورزیس (Hemoglobin electrophoresis) تست بررسی انواع مختلف هموگلوبین در خون فرد به منظور بررسی بیمار از نظر وجود یا رد هموگلوبینوپاتی ها مانند تالاسمی، آنمی سیکل سل، هموگلوبین C و… و همچنین تعیین نوع هموگلوبین غیرنرمال در صورت وجود آن در فرد میپردازد. 5 نوع اصلی و ابتدایی از هموگلوبین در افراد وجود دارد که عبارتند از:
- هموگلوبین A : این نوع هموگلوبین فرم اصلی هموگلوبین در همه افراد میباشد که در یک فرد طبیعی حدود ۹۵% از هموگلوبین را شامل میشود.
- هموگلوبین A2: این هموگلوبین نیز در حدود ۳% از هموگلوبین افراد بالغ سالم را تشکیل میدهد ولی در موارد بتا تالاسمی میزان آن افزایش مییابد.
- هموگلوبینC : یکی از انواع غیرنرمال هموگلوبین به ویژه در جمعیت سیاهپوست که میتواند موجب بروز آنمی همولیتیک گردد.
- هموگلوبینF : جزء اصلی هموگلوبین جنینی بوده و در افراد بالغ نیز درصدی کمی از هموگلوبین را شامل میشود.
- هموگلوبین S : یکی دیگر از انواع هموگلوبینهای غیرطبیعی میباشد که منجر به بروز آنمی سیکل سل میگردد.
علاوه بر این ۴ فرم اصلی انواع دیگری از هموگلوبینهای غیرطبیعی نیز وجود دارند که فراوانی آنها کمتر میباشد.
الگوی الکتروفورتیک یک فرد بالغ طبیعی، تنها انواع هموگلوبینهای فیزیولوژیکی را به نمایش میگذارد که شامل HbA1 و HbF و HbA2 میشوند و غلظت آنها در رنج نرمال قرار میگیرد (جدول ۱ را ببینید). کشف باندهای غیرطبیعی، که معمولا در الگوهای طبیعی ظاهر نمیشوند، بیانگر حضور هموگلوبینهای غیرطبیعی در نمونهی خون است – شکل ۱ را ببینید.
نوع هموگلوبین | ترکیب زنجیرهی گلوبین | درصد نسبت به غلطت کل هموگلوبین |
HbA یا HbA1 | α۲β۲ | ۹۸ – ۹۵ ٪ |
HbA2 | α۲δ۲ | ۳٬۵ – ۱٬۵ ٪ |
HbF | α۲γ۲ | ۲ – ۰ ٪ |
جدول ۱ – انواع هموگلوبینهای انسانی در یک فرد بالغ طبیعی
حرکت الکتروفورتیک برخی از هموگلوبینهای غیرطبیعی بیشتر از HbA1 است و از این رو به آنها «هموگلوبینهای سریع – fast hemoglobins» گفته میشود؛ از جملهی این هموگلوبینها میتوان به HbH و HbBart’s اشاره کرد.
HbH : به شکل یک باند باریک (sharp) ظاهر میشود که موقعیت آن به آند نزدیکتر بوده و فاصلهاش تا HbA1 قابل مقایسه با فاصلهی HbA2 با HbA1 است.
HbBart’s : حرکتی در حد واسط HbA1 و HbH دارد؛ ظهور این نوع هموگلوبین در خون بند ناف امکان تشخیص حامل خاموش برای تالاسمی آلفا را فراهم میآورد.
با استفاده از تکنولوژی مدرن (Capillary Electrophoresis ) CE میتوان به جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار انواع هموگلوبینهای نرمال و غیرنرمال در افراد پرداخت. این متد در دستگاه الکتروفورز CAPILLARYS™ ۲ FLEX Piercing به کار گرفته شده است و این دستگاه را به یکی از قدرتمندترین تجهیزات در زمینه شناسایی و تعیین میزان انواع هموگلوبین نموده است. این سیستم قادر به تشخیص دقیق هموگلوبینها در مدت زمان مناسب و با صحت بالا میباشد.
آزمایشگاه مرکز درمان جامع هموفیلی با در اختیار داشتن CAPILLARYS™ ۲ FLEX Piercing و با همکاری یکی از مجربترین کارشناسان در این امر خدمات ارزشمندی را جهت تشخیص انواع هموگلوبینوپاتی ها در بیماران به پزشکان محترم ارائه میدهد.