آزمایشگاه مولکولی
سوپروایزر آزمایشگاه مولکولی
آقای علی انوار
سرپرست آزمایشگاه مولکولی
آقای علی نامور
بخش تشخیص مولکولی
Molecular Diagnostics Division
کانون هموفیلی ایران در دهه ۱۳۵۰ جهت حمایت از بیماران هموفیلی ایجاد و مرکز درمان جامع هموفیلی ایران جهت تشخیص و درمان بیماری های خون ریزی دهنده و اختلالات انعقادی در سال ۱۳۷۹ تاسیس گردید.
بخش تشخیص مولکولی مرکز درمان هموفیلی ایران مجهز به آخرین دستگاه ها و تکنولوژی های روز ِ دنیا و با استفاده از بهترین کیتهای تشخیصی (با تاییدهای بین المللی) به تشخیص مولکولی موارد عفونت زای ویروسی (به خصوص آزمایشات کمی،کیفی و ژنوتایپ و مقاومت دارویی عفونت های HBV، HCV و HIV) می پردازد. همچنین این بخش به دلیل مجهز بودن مجموعه ی مرکز درمان هموفیلی به دستگاه های توالی یابی (Sequencer) قادر است کلیه آزمایش های تاییدی را انجام دهد.
تشخیص مولکولی هپاتیت های ویروسی
هپاتیت یک بیماری التهابی کبد را توصیف میکند که شایعترین منشا آن ویروسی است اما الکل، مواد مخدر، سموم، اختلالات متابولیسمی و واکنشهای خود ایمنی نیز میتواند منجر به بیماری هپاتیت شود. هپاتیت ویروسی به دورههای حاد و مزمن تقسیمبندی میشود، همچنین علایم بالینی آن از اشکال بدون علامت تا نارسایی کبد تقسیمبندی میشود.
هپاتیت ویروسی عمدتا توسط ویروس های هپاتیت A,B,C,D,E ایجاد میشود، اما ممکن است این وضعیت بیماری مربوط به ویروس های خانواده هرپس(EBV,CMV,HSV,VZV و به ندرت HHV6) یا آدنو مربوط باشد. در مناطق گرمسیری، ویروس تب زرد و همچنین ویروس تب خونریزی دهنده (marbug, Ebola, Lassa, Junin, machupom Kyasanur forest) میتواند منجر به التهاب کبد شود. در جهان بیش از ۳۵۰ میلیون نفر مبتلا به ویروس HBV و حدود ۱۳۰ میلیون نفر مبتلا به ویروس HCV هستند. عفونتها دارای تظاهرات بالینی مشابه هستند و تشخیص قطعی وابسته به آزمایشهای دقیق است. علاوه بر آزمایشات سرولوژیکی، روشهای مولکولی از اهمیت عمدهای برای تایید و مرحله عفونت ویروسی برخوردار هستند.
Real -Time PCR یکی از روش های دقیق، سریع و با تکرارپذیری بالا برای تشخیص ویروسهای هپاتیت و همچنین مقدار کمی آن هاست. PCR کمی نقش کلیدی در تشخیص هپاتیتهای ویروسی دارد همانند تعیین خطر انتقال و همچنین نظارت بر روند پاسخ به درمان. ژنوتایپینگ HBV و HCV اطلاعات مهمی برای پیشبینی مقاومت و یا پاسخ به درمان در اختیار قرار میدهد.
تعیین مقاومت دارویی HCV به داروهای نسل جدید
بخش تشخیص مولکولی مرکز درمان هموفیلی ایران با توجه به گسترش داروهای نسل جدید درمان HCV همچون Harvoni، اقدام به راهاندازی آزمایش تعیین مقاومت دارویی ویروس HCVبه این داروها نموده است. این آزمایش بر پایه توالی یابی ژنهای هدف این داروها همچون NS5A، NS5B و NS3 طراحی گردیده و با اتصال به جامع ترین پایگاه های اطلاعاتی مقاومت دارویی به تعیین مقاومت دارویی ویروس HCV قبل از شروع درمان میپردازد.
در حال حاضر این آزمایشگاه قادر به تشخیص مقاومت دارویی برای داروهای زیر می باشد:
جدول زیر نمونه جواب آزمایش برای ناحیه NS5A را ارائه میدهد:
HCV Drug Resistance | ||
Genetic region: NS5A Predicted Subtype: 1b | ||
Drug | Mutation | Analysis |
Daclatasvir | ۳۱I | Possibly Resistance |
Elbasvir | ۳۱I | Susceptible |
Ledipasvir | ۳۱I | Susceptible |
Ombitasvir | ۳۱I | Susceptible |
تشخیص مولکولی ویروس پاپیلومای انسانی
بنابر ضرورت تشخیص سریع و دقیق عفونتهای HPV و همچنین تمایز نوع عفونت سویه ی پرخطر و کم خطر، بخش تشخیص مولکولی مرکز درمان جامع هموفیلی ایران با استفاده از به روزترین کیتها و دستگاهها به تشخیص موارد عفونت با HPV میپردازد. اساس تشخیص عفونتHPV در این بخش بر پایهی ۴ مرحلهی زیر است:
در حال حاضر بخش تشخیص مولکولی مرکز درمان هموفیلی ایران قادر به تشخیص ۳۲ ژنوتایپ HPV شامل موارد زیر میباشد:
موارد پر خطر: ۱۶,۱۸,۳۱,۳۳,۳۵,۳۹,۴۵,۵۱,۵۲,۵۶,۵۸,۵۹,۶۸
موارد احتمالا پرخطر: ۲۶,۵۳,۶۶,۷۰,۷۳,۸۲
موارد کم خطر: ۶,۱۱,۴۰,۴۲,۴۳,۴۴,۵۴,۶۱,۶۲,۶۷,۸۱,۸۳,۸۹
تشخیص مولکولی عفونت HIV
آزمایشهای بر پایه اسیدهای نوکلئیک یک روش مهم در تشخیص عفونت HIV است. این آزمایشها همچنین برای نظارت بر درمان HIV استفاده میشوند. انجام تست کمی HIV-RNA برای نظارت بر پیشرفت بیماری و همچنین روند پاسخ به درمان حیاتی است. تصمیمگیری در مورد زمان شروع درمان ضد رتروویروسی و یا تغییر در برنامهی درمان بر اساس تیتر ویروسی، شمارش سلولی CD4+ و شرایط بالینی بیمار است. هدف نهایی درمان ضد ویروسی کاهش HIV RNA در پلاسماست به حدی که توسط آزمایشهای حساس قابل شناسایی نباشد. آزمایش تیتر ویروسی یک ماه پس از آغاز درمان، ۳ ماه پس از آغاز درمان و در نهایت به صورت دورههای ۳ ماهه انجام میگیرد. تیتر ویروسی باید حداقل ۱ log10 بعد از آغاز درمان کاهش یابد یا اینکه تیتر ویروسی باید به زیر ۵۰ تا ۷۵ عدد بعد از ۳ تا ۶ ماه برسد.
تشخیص HIV در نوزادان
آزمایشهای بر پایهی اسیدهای نوکلئیک را در ۴۸ ساعت اولیه، ۱ تا ۲ ماهگی، ۲ تا ۴ ماهگی و بعد از متوقف کردن درمان پروفیلاکسی انجام میدهند. مطالعات نشان میدهند که تشخیص HIV-RNA در پلاسما و HIV-DNA در PBMC یا Whole blood هر دو بازده برابری برای تشخیص دارند.
آزمایش تعیین مقاومت دارویی HIV
مقاومت ویروس HIV به داروهای ضدویروسی میتواند ناشی از عفونت جدید و یا یک سوپر اینفکشن باشد. تست مقاومت دارویی معمولا برای چند منظور استفاده می شود:
۱) در بیمارانی که عفونت ثانویه در آنها رخ داده است
۲) بیماران درمان نشدهای که به صورت مزمن با HIV درگیر هستند و هنوز درمان را آغاز نکردهاند
۳) بیماران درمان شدهای که به درمان پاسخ لازم را ندادهاند.
بخش تشخیص مولکولی مرکز درمان هموفیلی ایران، با استفاده از به روزترین دستگاههای PCR و Sequencing و بر اساس دستور عملهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) قادر به تشخیص همهی انواع موتاسیونهای مقاومت دارویی ژنهای RT، Protease و Integrase میباشد.
جدول زیر نمونهی جواب آزمایش مقاومت دارویی HIV را ارائه میدهد:
HIV Drug Resistance | |
Genetic region: RT
NRTI Resistance Mutation: M184V , T215Y NNRTI Resistance Mutation: V90I, K103N |
|
Drug | Analysis |
Lamivudine | High-level resistance |
Zidovudine | Intermediate resistance |
Tenofovir | Susceptible |
Efavirenz | High-level resistance |
Nevirapine | High-level resistance |
Didanosine | Low-level resistance |
Etravirine | Susceptible |